Yeni harç ve vergi düzenlemeleri getiren 7491 sayılı kanun 28.12.2023 tarihli Resmî Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. Denizciler bu kanunla gemi sertifikaları ve bağlama kütüğü ruhsatlarından alınacak harçlar ve idari para cezalarına yapılan zamlar yönünden ilgilendiler.

Oysa 7491 sayılı kanunun 8 ve 58’inci maddeleri Türklerin sahip olduğu offshore yargı alanlarında kurulu denizcilik şirketlerini diğer meselelerden çok daha fazla ilgilendiriyor. Türk sahipli gemilerin tonaj esasına göre yüzde 82’si yabancı bayrakta olup offshore ülkelerdeki şirketlerin üzerine kayıtlıdır. Offshore şirket sahipliği sadece armatörlerimizle sınırlı değildir. Gemi kiralama brokerlerinden, gemi işletme şirketlerine hatta gemi bakım onarım firmalarına kadar yurtdışında iş yapan pek çok denizcilik şirketi offshore ülkelere kayıtlıdır.

7491 sayılı kanun çıkana kadar, yurt dışında yerleşik kurumlardan elde edilen kâr paylarını gelir ve kurumlar vergisinden müstesna tutan, kalıcı bir düzenleme yapılmamıştı. Bu tür şirketlerin sahibi veya ortağı olan tam mükellef gerçek veya tüzel kişiler bugüne kadar kendi kullanımları için şirket hesaplarından çektikleri temettüleri varlık barışı adı verilen af tabanlı geçici düzenlemelerle yasallaştırdılar. Pek çok denizci bu düzenlemelerden dahi yararlanmayı hiç düşünmeden çok cesur(!) biçimde vergisiz kazancını elde etmeye devam etti.

7491 sayılı yasayla kanun koyucu hiçbir vergi politikası tabanına dayanmaksızın yurtdışından elde edilen bu kar paylarının döviz olarak Türkiye’ye getirilmesi karşılığında, elde edilen iştirak kazancının tüzel kişi ortaklar için yüzde 50’sini kurumlar vergisinden, gerçek kişi ortaklar için ise kâr payının yüzde 50’sini gelir vergisinden müstesna tuttu. Tek koşul bu istisnadan yararlanacak ortağın yurt dışındaki şirketteki payının en az yüzde 50 olması ve Türkiye’ye getirdiği temettünün dönemi içinde beyan edilmesidir.

Bu kanunla getirilen kalıcı bir vergi düzenlemesi olsa da Cumhurbaşkanına bu istisnayı sıfıra indirme veya yüzde 100’e çıkarma yetkisi veriyor. Yasamanın bu kadar geniş bir yetkiyi yürütmeye devretmesi hukuka güven ve vergilerin kanuniliği ilkelerinin sınırlarını zorlamaktadır. Cumhurbaşkanı bir kararla istisnayı yüzde 100 yaparak kazanç vergisini sıfırlayabileceği gibi istisnayı sıfırlayarak vergi yükünü çok arttırabilir.  Ancak Kanunun gerekçesinde amacın açıkça döviz girdisini arttırmak olarak belirtilmesi sebebiyle vergi oranının cazip bir dengede tutulması gerektiği öngörülebilir.

Yurtdışında yerleşik denizcilik şirketlerinin yurtiçindeki veya dışındaki banka hesaplarından kar payı/iştirak kazancı elde eden ortaklarının gerçek ya da tüzel kişi olması ödenecek vergiyi de etkilemektedir.

Ortakları gerçek kişi olan bir yabancı şirketten elde edilen kâr payının yüzde 50 si üzerinden yüzde 15-yüzde 40 arasında gelir vergisi verilmesi ile yükümlülük yerine getirilmiş olmaktadır. Ama eğer yabancı şirketten iştirak kazancı elde eden ortak tam mükellef bir Türk şirketiyse bu defa elde edilen kâr payının yüzde 50 si üzerinden kurumlar vergisi ödenecektir. Türk şirketinin gerçek kişi ortakları ise bu şirketten kâr payı alırken yine gelir vergisi stopajı ile yüzde 10 vergi ödeyeceklerdir.

Örnek hesaplama;

1-Gelir vergisi yönünden örnek hesaplama:

Bay A tam mükellef gerçek kişisi yüzde 50 ortağı olduğu Liberya mukimi Monrovia Maritime Ltd şirketinden 31.05.2023 tarihinde 4.000.000 TL (200.000 USD) karşılığı net kar payı elde etmiştir. Bu tutar ilgili takvim yılında Türkiye’ye getirilmiştir. A Tam mükellef gerçek kişisinin 2023 yılı gelir beyannamesi aşağıdaki gibi olacaktır.

Gayrisafi İrat: 4.000.000,00.-TL

İstisna Tutarı: 2.000.000,00.-TL

Vergiye Tabi Gelir: 2.000.000,00.-TL

Hesaplanan Gelir Vergisi: 661.400,00.- TL

2023 yılı ücret gelirleri dışındaki gelirlere göre uygulanan gelir vergisi tarifesine göre hesaplanmış olup, buna göre

70.000,00 TL’ye kadar yüzde 15 = 10.500,00 TL

70.000,00 – 150.000,00 aralığı yüzde 20 = 16.000,00 TL

150.000,00 – 370.000,00 aralığı yüzde 27 = 59.400,00 TL

370.000,00 – 1.900.000,00 aralığı yüzde 35 = 535.500,00 TL

1.900.000,00 – 2.000.000,00 aralığı yüzde 40 = 40.000,00 TL

Toplam Vergi yükü = 661.400,00 TL olmaktadır.

2- Kurumlar vergisi yönünden örnek hesaplama;

Liberya mukimi Monrovia Maritime Ltd şirketinden 31.05.2023 tarihinde 4.000.000 TL karşılığı net kar payı elde eden ortak kurumlar vergisi mükellefi olan Güverte Gemicilik Ltd Şti’nin kurumlar vergisi hesaplaması aşağıdaki gibi olacaktır.

Kurum Kazancı: 4.000.000,00.-TL

İstisna Tutarı: 2.000.000,00.-TL

Kurumlar Vergisi Matrahı: 2.000.000,00.-TL

Vergi Tutarı: 500.000,00.-TL (2023 yılı için kurumlar vergisi oranı yüzde 25’tir)

Ayrıca Güverte Gemicilik Ltd Şti vergi sonrası tutarı kar dağıtımına konu etmek istediği takdir de gerekli yasal karşılıkları ayırdıktan sonra dağıtılabilir kâr payı üzerinden yüzde 10 oranında stopaj hesaplamak durumunda idi. Güverte Gemicilik Ltd Şti ortağı A gerçek kişisi ise Güverte Gemicilik Ltd Şti’den elde etmiş olduğu kâr payının yarısını istisna tutabilecek, kalan yarısını yine gelir vergisi beyannamesi ile beyan etmesi gerekecekti. Bu sefer beyan edeceği tutardan hesaplanan gelir vergisinden, Güverte Gemicilik Ltd Şti’nin yapmış olduğu stopaj kesintisinin tamamı ise mahsup edilebilecektir. Örneğimize devam edecek olursak;

Güverte Gemicilik Ltd’nin kar dağıtım hesaplaması

Dağıtılabilir brüt kar: 3.500,000,00 TL

Yasal yedekler: 500.000,00 TL (örnek olarak yazılmıştır)

Dağıtılabilir Net Kar: 3.000.000,00 TL

Kar Dağıtım Stopajı: 300.000,00 TL (yüzde 10 oranında olup Güverte Gemicilik Ltd kesinti yaparak muhtasar prim beyannamesinde beyan edecektir)

Bay A’nın kar dağıtımı kazancı ile ilgili gelir vergisi hesaplaması;

Gayrisafi İrat: 3.000.000,00.-TL

İstisna Tutarı: 1.500.000,00.-TL

Vergiye Tabi Gelir: 1.500.000,00.-TL

Hesaplanan Gelir Vergisi: 481.400,00.-TL

Kar Dağıtım Stopajı Mahsubu: 300.000,00.-TL

Net Ödenecek Gelir Vergisi: 181.400,00.-TL

Görüldüğü gibi gerçek kişi ortaklı yurtdışında mukim bir şirketten elde edilen kar payı doğrudan gerçek kişiye gelir vergisi ödemek suretiyle döndüğünde, kurumsal ortaklığa göre daha çok kar payı elde edilebilmesine rağmen ödenen toplam vergi daha azdır.

Yurt dışından ödenen vergiler belli şartlar halinde Türkiye’de ödenecek olan gelir/kurumlar vergisinden mahsup edilebilmektedir. Bunun için Gelir Vergisi Kanunu’nun "Yabancı memleketlerde ödenen verginin mahsubu" başlıklı 123'üncü maddesi ile Kurumlar Vergisi Kanunu'nun "Yurt dışında ödenen vergilerin mahsubu" başlıklı 33'üncü maddesinde yer alan hükümlerin incelenmesi gerekmektedir*. Ayrıca yabancı şirketin bulunduğu ülke ile Türkiye arasında bulunan çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarının ilgili maddelerinin de kontrol edilmesinde yarar bulunmaktadır.

(*) Yurt dışından ödenen vergilerin mahsubu için bkz.; (https://www.mondaq.com/turkey/corporate-tax/1137432/gelir-ve-kurumlar-vergisinden-yurt-di%C5%9Finda-%C3%B6denen-vergilerin-mahsubunun-esaslari-)

Dr.Özkan Poyraz

navis@navisdanismanlik.com

Yardımcı Yazar: İnan Yurtseven (SMMM)

inan.yurtseven@yurtmusavirlik.com