2020 yılından beri art arda üç savaş yaşıyoruz. Önce enfeksiyonla savaştık (Covid), akabinde Rusya – Ukrayna savaşı şimdi de Ortadoğu bölgesinde yaşananlar. Bölgesel gelişmelerin Küresel Konteyner Navlun Endeksi üzerindeki etkisini 3 farklı bileşen üzerinden analiz etmek gerekiyor.

Covid, Rusya-Ukrayna savaşı ve şimdi de Ortadoğu'daki gerilim. Kriz serisinin üçüncü bacağı da devreye girdi. Peki navlun endeksine şekil veren taşıyıcılar bu duruma hazırlıklı mı? Kriz serisinin ilk iki tecrübesini kullanabilecekler mi? Gelişmeleri 3 kategoride değerlendirmemiz lazım. İsrail Limanlarındaki yavaşlama, Süveyş Kanalı ile Hürmüz Boğazı ve petrol fiyatı gibi diğer değişkenler.

Serinin son iki krizi birbirine benzese de etkileri farklı olacaktır.

Açıkçası serinin ilk iki krizi birbirinden farklıydı. Birisi enfeksiyonla olan küresel mücadeleydi, diğeri ise iki ülke arasındaki savaş. Fakat İsrail ile Hamas arasında yaşananları Rusya-Ukrayna savaşına benzetemeyiz.

İsrail-Hamas arasındaki savaş, bölge sınırlarını aşarsa denizcilik için farklı senaryolar gündeme gelecektir. Çünkü bölgede iki önemli nokta yer alıyor; Süveyş Kanalı ve Hürmüz. Diğer bir konu ise savaşın İsrail limanları üzerindeki etkisi. 

İsrail limanlarında yaşananların etkisi sınırlı olacaktır. 

Elbette İsrail ile Hamas arasında yaşananlar İsrail'in Haifa ve Ashdod limanlarını olumsuz etkileyecek, hatta etkisi başladı bile… Ancak İsrail limanlarındaki sıkışmanın küresel konteyner navlun endeksi üzerinde pek etkisi olmayacaktır. Zira İsrail limanları dünya ticaretinin sadece yüzde 0,4-0,5 gibi bir oranına hizmet ediyor.  

Şu sıralar İsrail limanlarında artan güvenlik uygulamaları gemilerin sıraya dizilmesine neden oluyor. Bu da bekleme yaratıyor. Covid döneminin öğretilerinden biri de tedarik zincirinde yaşanan sıkıntıların navlun endeksini olumsuz etkilediğiydi.

Ancak o dönemki sıkışıklık dünyanın en büyük limanlarında yaşanmıştı. Şu sıralar sadece İsrail Limanlarındaki beklemelerden bahsediyoruz. Ölçek aynı değil, kısacası bu etkinin epey sınırlı olacağı limanların küresel payından net şekilde görünmektedir.

Peki gerginlik yayılırsa?

Gerginlik daha geniş bir bölgeye etki etmeye başlarsa o zaman navlun endeksi olumsuz etkilenebilir. Eğer Süveyş Kanalı kapanırsa, gemiler uzun bir seyahate razı gelmek zorunda kalacaktır. Konteyner filo kapasitesinin önemli bir kısmı (ton-mil dengesi sebebiyle) efektifliğini yitirecektir. Bu da Konteyner Navlun Endeksini olumsuz etkileyecektir, yani navlunların yukarı tırmanmasına neden olacaktır.

Kısa bir hatırlatma yapalım. 2021 yılında "Ever Given" isimli geminin karaya oturmasıyla Süveyş Kanalı 6 gün kapanmıştı. Geçici de olsa bu kapanmanın spot navlun üzerindeki etkisi yaklaşık yüzde 10 olmuştu. Bu noktada kısa bir ek bilgi vermek isterim; kimi analistler bu etkinin yüzde 10'dan daha yüksek olduğunu savunsalar da o dönemde Covid etkisinin devam ettiğini hatta Delta-Omicron varyantlarının çıkış dönemi olduğunu -etkinin bir bölümünün pandemiye bağlı olduğunu da- unutmamak lazım.

Bir de petrol ve benzeri etkiler var.

Söylentilere göre İsrail'de vatandaşlar askeri göreve çağırılmaktadır. Personel sıkıntısı yaşanmasına neden olabilecek bu adım, İsrail menşeili konteyner taşıyıcılarının performansını olumsuz etkileyebilir. Eğer bu şirketlerin konteyner filolarındaki efektiflik düşer ya da bazı gemiler servis dışı kalırsa bu da konteyner navlun endeksini olumsuz etkileyebilir.  

Diğer önemli bir mesele ise petrol fiyatları… Bu yazıyı kaleme alırken yani savaşın başladığı tarihten 5 gün sonra petrol fiyatları bir günde yüzde 6'ya yakın değer kazandı. Bu da Konteyner Navlun Endeksini tırmandırabilecek diğer bir faktör. Petrol fiyatlarının artışı otomatik olarak navlunları da artıracaktır.

Kimileri "Rusya-Ukrayna savaşında da petrol fiyatları tırmanmıştı ve buna rağmen savaşı takip eden haftalar navlun endeksi düşüşe başladı" diyebilir. 

Fakat o dönemde ABD'nin rezerv petrol satışları ve Ortadoğu'nun arz müdahalesi petrol fiyatlarının geri çekilmesine neden olmuştu. Bu defa durum farklı olabilir. Öncelikle ABD rezervleri azaldı, ayrıca bahsettiğimiz gibi savaş bölge sınırlarını aşarsa küresel petrol üretimini olumsuz etkileyecektir.

Özetlemek gerekirse, navlun endeksi -ve haliyle küresel enflasyon- bakımından tehlike, savaşın bölge sınırını aşması halinde artacaktır. Öte taraftan sadece İsrail limanları ve İsrail menşeili taşımacılık değerlendirildiğinde savaşın navlunlar üzerindeki etkisi sınırlı olacağını düşünüyorum.

Burada yer alan bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir.