1996 senesinin haziran ayında kaptanı olduğum M/V ELEVİT gemisi ile Hong Kong limanında Türkiye’den yüklemiş olduğumuz demir yükünü boşaltıyorduk. Deniz hayatımda ilk defa Hong Kong limanına gelmiştim. Hong Kong limanına gelen gemiler bu bölgede zaman zaman çok etkili olan tropikal tayfunlar nedeniyle kural olarak demir yerinde kendi demir zincirleri ile şamandıraya bağlanıyor ve ardından yük operasyonlarına başlayabiliyorlardı. Bizim de ilk defa tecrübe edeceğimiz bu deneyim için liman sahasına girmeden bir gün önce demiri anelesinden halatla askıya aldıktan sonra pürmüz yardımıyla pin kilitleyici kurşunu eriterek, Kenter kilitini sökmüş ve demir zincirini boşa çıkartmıştık. Verilen ölçüye göre temin edilen ve demir zincirinin ucuna bağlanan kilitle gemiyi şamandıraya bağlamış, ardından gemi üzerine yanaşan mavnalara tahliye yapmaya başlamıştık. Gece vakti kamaramın arkasına denk gelen kıç güverte mahallinde sigaramı içerken yaklaşık 8 gomina kadar kıç tarafımızda olan büyükçe bir konteyner gemisinin kaptan köşkünde yangın çıktığını fark ettim. Önce cılız bir alevle başlayan yangın her nasıl olduysa on dakika içinde bütün yaşam mahallini sarmıştı. Yaşam mahallinin baş tarafa bakan lumbuzlarından dışarıya doğru sanki Uzakdoğu masallarındaki ejderlerin ağzından çıkarcasına cehennem ateşleri fışkırıyordu. Su püskürten römorkörlerin gelmesi biraz zaman aldı ve sanırım bu yangında hatırı sayılır sayıda denizci ne yazık ki can verdi.

Ondan sonraki deniz yaşantımda bir kâbus gibi hiç aklımdan çıkmayan bu sahne zaman içerisinde gemilerde SOLAS gereği alınması zorunlu yangın önlemlerini kara hayatında aynı konuda alınan zorunlu önlemlerle kıyaslamama neden oldu. Tüm bunların neticesinde şaşırarak gördüm ki can kayıplarını en aza indirmek için özellikle belli bir yüksekliğin üzerindeki meskenlerde, iş yerlerinde vs.zorunlu olan yangın ve kaçış merdivenleri gibi önlemler ne yazık ki ihtiyaca ve farklı koşullara uygun olarak gemilere uyarlanmamıştı.

Ülkemizden örnek vermek gerekirse 19 Aralık 2007 tarihli 2007/12937 sayılı Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik uyarınca bina yüksekliği 21,5 metre ile 30,5 metre arasındaki binalarda bir adet yangın merdiveni, yüksekliği 31.5 – 51metre arasındaki binalarda iki adet yangın merdiveni bulundurulması zorunludur. Bina yüksekliği 51,5 metreden yüksek ise en az iki yangın merdiveni bulundurma zorunluluğu getirilmiştir. Yangın merdivenlerinin hangi materyallerden ve ne şekilde yapılması gerektiği ile ilgili hususlar yönetmelikte en ince detaylarına kadar izah edilmektedir. Hiç şüphesiz ki başta Avrupa ülkeleri ve ABD’de olmak üzere bu konuda benzer ve bazen çok daha detaylı zorunlu kuralların olduğunu biliyoruz.

Peki çeşitli nedenlerle bu konuda şimdiye kadar SOLAS nezdinde uluslararası geçerliliği olan bir düzenleme yapılamadıysa da en azından bundan sonra bu hususta bir girişim başlatılamaz mı?

Kendi bakış açımdan bunun mümkün olabileceğini düşünüyorum.Tabi ki böyle önemli bir konunun kurallarla ifade edilmesi gemi inşa mühendisliğinin, profesyonel gemi işletmeciliğinin alanına giren oldukça detaylı bir konu olması itibarı ile her ne kadar benim uzmanlık alanımı aşıyor olsa da bir denizci olarak prensip bazında, aşağıda sıralanan çok temel bazı önerilerde bulunmayı bir görev biliyorum:

- Gemide görev yapan kaptan, baş mühendis, zabitan ve tüm personelin kaldığı kamaraların geminin baş tarafı, sancak ya da iskele kemere istikametine veya geminin kıç tarafına bakan lumbuz veya lumbuzları olmalıdır. Ancak tankerlerde kasaranın baş tarafına bakan kamaralardaki lumbuzlar kurallara göre gaz, duman geçirmez mahiyette sabit lumbuzlarla donatıldıklarından bu tip kamaraların dikdörtgen açılır lumbuz konulmasını mümkün kılacak sancak veya iskele tarafa bakan bir tarafı olmalıdır.

- Yine tankerler için Tehlikeli Bölge (Dangerous Zone) planlaması dizayn aşamasında bu tip lumbuzların monte edilmesini mümkün kılacak biçimde planlanmalıdır.

- Söz konusu lumbuzlardan en az bir tanesi boyuna dikdörtgen biçiminde ve açıldığında yetişkin bir insanın içinden geçebileceği genişlik ve uzunlukta olmalıdır. (Bkz.Şekil -1 ve Şekil -2)

                                                                                                       Şekil-1 Boyuna Dikdörtgen Lumbuz  

                                                                                                      Şekil-2 Kamara İçerisinden Dikdörtgen Lumbuz

- Diktörtgen lumbuzun alt kenarının yüksekliği kamara zemininden 40-60 cm.arasında olmalıdır.

- Dikdörtgen lumbuzlar açıldığında yaşam mahalli ön ve yan taraflarında bulunan yangın merdivenlerine geçişi engelleyecek bir ekipman olmamalıdır.

- Yaşam mahalli dışındaki yangın merdivenleri sancak, iskele en az iki farklı yoldan çıkışı temin edecek mahiyette olmalıdır.

                                                                                            Şekil-3 Yangın Merdiveni Mevcut Olmayan Yaşam Mahalli

                                                                                                  Şekil-4 Yangın Merdiveni ile Donatılmış Yaşam Mahalli

Not: Bu makaleyi yazarken tankerlerle ilgili olan bölümde bilgisine başvurduğum meslektaşım Kılavuz Kaptan Renda Aslantaş’a teşekkür ederim.

Saygılarımla